سن رشد،بلوغ و ازدواج در فقه اسلامی و حقوق موضوعه

مساله پذیرش مسولیت در روابط اجتماعی و اهلیت برای استیفای حق دارای اهمیت ویژه ای است از این منظر سن شروع آن مورد توجه بسیاری از نظام های حقوقی است. انسان در دوران کودکی دارای حقوقی است، اما به دلیل نقصان در فهم و ادراک وکامل نشدن اراده، فاقد مسئولیت بوده و باید مورد حمایت قرار گیرد. در فقه اسلامی بلوغ، نقطه شروع مسئولیت و اهلیت برای استیفای حق است. به همین علت فصل نخست با هدف پاسخ به این سوال که بلوغ چیست و سن شروع آن کدام است نگارش شده است. در این فصل به تبیین مفهوم بلوغ پرداخته و بلوغ را در لغت، اصطلاح و علم روانشناسی مورد بررسی قرار داده ایم و درکنار آن سعی شده که جایگاه بلوغ در اسلام روشن شود و در نهایت با بررسی هایی که انجام گرفته این نتیجه حاصل آمده که بلوغ امر تکوینی بوده و قابلیت تحدید سنی ندارد. در دوران بلوغ پس از آنکه شاهد تغییرات سریع جسمی هستیم، بتدریج و با تکامل این مرحله، قوای دماغی فرد رشد کرده و او توانایی درک مسائل مهم و پیچیده را پیدا می کند. در فصل دوم، این پرسش مطرح است که مراد از رشد چیست؟ در این فصل مفهوم رشد در لغت, اصطلاح و روانشناسی مورد توجه واقع شده است و سپس آیات و روایات رشد مورد بررسی قرار گرفته و با تامل در این منابع به این نتیجه رسیده ایم،که رشد تنها به امور مالی اختصاص نداشته و مفهومی عام است. با توجه به ثاثیر بسزای ازدواج بر تعالی یا انحطاط فرد و جامعه، بررسی سن ازدواج از جمله مسائل مورد توجه اکثر نظام های حقوقی است. شناسایی سنی که در آن سن فرد قابلیت رویارویی با مسائل و درک موقعیت خود پس از ازدواج را داشته باشد ضروری به نظر می رسد. به همین علت فصل سوم این نوشتار برای دستیابی به این پرسش که سن مناسب برای ازدواج از نظر حقوقی کدام است، نگارش شده است. و در آن، از فصل های اول و دوم به عنوان شروط لازم برای ازدواج،کمک جسته ایم. در این مبحث سن ازدواج از نگاه فقهی و قانونی مطرح وتحولات قانونی سن ازدواج را بیان نموده ایم؛ در ادامه به ازدواج کودک توسط ولی پرداخته و این مساله را مورد مداقه قرار داده ایم. در نهایت در این فصل تلاش شده تا با تتبع در میان منابع فقهی و با در نظر گرفتن عرف و شرایط ومقتضیات کنونی جامعه، در صدد یافتن حداقل سن برای این مهم باشیم. فصل پایانی به نتایج حاصل از این نوشتار وبرخی پیشنهادات لازم اختصاص یافته است. واژگان کلیدی: بلوغ، رشد، ولی، سن ازدواج، نظام حقوقی ایران، ماده1041ق.م. ، ماده1210ق.م.